Πού οφείλεται η ημικρανία και ποιοι είναι οι ενοχοποιητικοί παράγοντες;

Η ημικρανία έχει νευρολογική βάση και σχετίζεται με τη δραστηριότητα του τριδύμου νεύρου και νευροδιαβιβαστών όπως το CGRP. Παράγοντες που πυροδοτούν κρίσεις περιλαμβάνουν ορμονικές αλλαγές, διατροφικά στοιχεία (σοκολάτα, αλκοόλ), διαταραχές ύπνου, στρες, φώτα, ήχοι και παθολογικές καταστάσεις.

Ποιες είναι οι νέες θεραπείες για την ημικρανία;

Τα μονοκλωνικά αντισώματα (όπως Erenumab, Fremanezumab, Galcanezumab) προσφέρουν στοχευμένη πρόληψη της ημικρανίας, με δράση στο πεπτίδιο CGRP. Είναι ασφαλή, αποτελεσματικά και αποζημιώνονται από τον ΕΟΠΥΥ.

Χρησιμοποιείται το Botox στη θεραπεία της ημικρανίας;

Ναι. Το Botox είναι εγκεκριμένη θεραπεία για τη χρόνια ημικρανία. Χορηγείται από εξειδικευμένους νευρολόγους και μειώνει τη συχνότητα και την ένταση των κρίσεων, ειδικά σε ασθενείς που δεν ανταποκρίνονται σε άλλες αγωγές.

Ημικρανία, συμπτώματα, αντιμετώπιση, Νέες θεραπείες
Γκατζώνης Στέργιος - Στυλιανός MD, Phd - Νευρολόγος, Ειδικός στις Ημικρανίες

Q: Ποια είναι τα συμπτώματα της ημικρανίας;

Η ημικρανία προκαλεί έντονο, παλλόμενο πόνο στη μία πλευρά του κεφαλιού, συνοδεύεται από ναυτία, φωτοφοβία, ευαισθησία σε ήχους και σε ορισμένες περιπτώσεις από αύρα με οπτικά, αισθητηριακά ή γλωσσικά συμπτώματα.

Ημικρανία, Γκατζώνης Νευρολόγος, νευρολογος, nevrologos, Επιληψία, Ημικρανία, γιατρος για πονοκεφαλο, γιατρος για ημικρανια, Κεφαλαλγία, παρκινσον, αλτσχαιμερ, πονοκέφαλος, Νευρολόγος για Ημικρανία, botox για ημικρανία, botox πονοκεφαλος, θεραπεία Επιληψίας, γιατρός για Επιληψία, Σκλήρυνση κατά Πλάκας, γιατρός για Σκλήρυνση κατά Πλάκας, γιατρος για Alzheimer, γιατρός για Parkinson, Πάρεση Προσωπικού Νεύρου, γιατρός για Πάρεση, γιατρος για ζαλάδες, Χρόνιος Νευροπαθητικός Πόνος, γιατρός για Μυαλγίες, γιατρός για Άνοια, Νευραλγία Τριδύμου, γιατρός για Νευραλγία Τριδύμου, Αθροιστική κεφαλαλγία, Κεφαλαλγία τάσεως, γιατρός για Διαβητική Νευροπάθεια, γιατρός για ινομυαλγία

Η ημικρανία δεν αποτελεί μία απλή αγγειακή διαταραχή (όπως πιστευόταν παλαιότερα), αλλά μια πολύπλοκη νευρολογική διαταραχή με ποικίλες αιτίες και μηχανισμούς.

Η σύγχρονη νευρολογία αντιμετωπίζει την ημικρανία ως χρόνια νευροβιολογική διαταραχή, που περιλαμβάνει πολύπλοκες αλληλεπιδράσεις μεταξύ εγκεφαλικών δικτύων, νευροδιαβιβαστών και αγγειακών συστημάτων, με σημαντική γενετική προδιάθεση.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO), η ημικρανία αποτελεί μία από τις 10 κύριες αιτίες αναπηρίας παγκοσμίως. Για τον λόγο αυτό οι Νευρολόγοι εφιστούν την προσοχή τόσο του κοινού, όσο και της ιατρικής κοινότητας, για την ανάγκη καλύτερης ενημέρωσης ώστε οι ασθενείς να λαμβάνουν τη φροντίδα που χρειάζονται και να μην γίνεται υποεκτίμηση της σοβαρότητας της νόσου.

Η ημικρανία έχει σαν αποτέλεσμα ένα είδος Λειτουργικής Αναπηρίας, καθώς οι κρίσεις της μπορούν να διαρκούν ώρες ή και μέρες, καθηλώνοντας τον ασθενή στο κρεβάτι, μειώνοντας την παραγωγικότητα του και τις δραστηριότητες του. Πολλοί ασθενείς λόγω των απρόβλεπτων κρίσεων βιώνουν φόβο και περιορισμό. Αισθάνονται κοινωνικά απομονωμένοι, νιώθουν κατάθλιψη, άγχος, χρόνιο στρες και αντιμετωπίζουν δυσκολίες στις οικογενειακές και διαπροσωπικές τους σχέσεις.

Η Νευρολογική φύση της Ημικρανίας

Η ημικρανία αποτελεί νευρολογική διαταραχή και όχι έναν απλό πονοκέφαλο. Αυτό σημαίνει ότι σχετίζεται με δυσλειτουργία του εγκεφάλου, που επηρεάζει διάφορες περιοχές και μηχανισμούς.

Η κατανόηση δε των μηχανισμών στην πρόδρομη φάση της ημικρανίας βοηθά τους νευρολόγους να εντοπίσουν και να διαχειριστούν καλύτερα τα πρώιμα συμπτώματα, οδηγώντας σε αποτελεσματικότερες θεραπείες.

Στην ημικρανία εμπλέκονται κυρίως:

1. Η υπερευαισθησία του εγκεφάλου

Ο εγκέφαλος των ασθενών με ημικρανία παρουσιάζει αυξημένη ευαισθησία σε ερεθίσματα, όπως το φως, οι ήχοι, οι οσμές, το στρες, οι αλλαγές στον ύπνο και στα επίπεδα των ορμονών. Αυτή η υπερευαισθησία οφείλεται σε νευροχημική ανισορροπία και σε παθολογική ενεργοποίηση των νευρωνικών δικτύων.

Ο υποθάλαμος (μια περιοχή του εγκεφάλου που είναι κρίσιμη για τη ρύθμιση διαφόρων ομοιοστατικών λειτουργιών, όπως ο ύπνος, η λήψη τροφής, η θερμοκρασία, κ.α.), εμπλέκεται σε μεγάλο βαθμό στην πρόδρομη φάση της ημικρανίας, δηλ. το στάδιο πριν από την έναρξη του ίδιου του πονοκεφάλου.

Μελέτες έχουν δείξει αλλοιωμένη υποθαλαμική ενεργοποίηση κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης ενώ συμπτώματα της πρόδρομης φάσης όπως η έντονη επιθυμία για φαγητό, η υπερβολική κόπωση και το άγχος συχνά σχετίζονται με την υποθαλαμική δραστηριότητα. Ο υποθάλαμος δεν εμπλέκεται μόνο στην πρόδρομη φάση, αλλά ενδέχεται επίσης να παίζει ρόλο στην έναρξη και τον τερματισμό των κρίσεων ημικρανίας. Πιστεύεται ότι επηρεάζει το τρίδυμο νεύρο, το οποίο κατέχει κεντρικό ρόλο στον πόνο που σχετίζεται με την ημικρανία.

2. Διαταραχή στο τρίδυμο-αγγειακό σύστημα

Η ημικρανία σχετίζεται με το τρίδυμο νεύρο, που είναι υπεύθυνο για την αισθητικότητα του προσώπου και του κρανίου. ‘Όταν το τρίδυμο νεύρο ενεργοποιείται τότε απελευθερώνει νευροπεπτίδια (όπως το CGRP - Calcitonin Gene-Related Peptide), τα οποία που παίζουν κρίσιμο ρόλο στην πρόκληση και διατήρηση της ημικρανίας, καθώς προκαλούν:

Διαστολή αιμοφόρων αγγείων
Φλεγμονή των μηνίγγων (υμένες γύρω από τον εγκέφαλο)
Μετάδοση πόνου προς τον εγκέφαλο

3. Διασπειρόμενη καταστολή (εκπόλωση) του εγκεφαλικού φλοιού - Cortical Spreading Depression - CSD)

Πρόκειται για ένα κύμα εκπόλωσης των νευρώνων που μπορεί να εμφανιστεί στον εγκεφαλικό φλοιό αλλά και σε άλλες περιοχές του εγκεφάλου και συχνά σχετίζεται με την αύρα της ημικρανίας και συνοδεύεται από μεταβολές στην αιμάτωση και ενεργοποίηση του πόνου. Ωστόσο η CSD δεν αποτελεί την μοναδική αιτία της ημικρανίας. Επιπροσθέτως η CSD εμπλέκεται και σε άλλες καταστάσεις όπως το εγκεφαλικό επεισόδιο, η τραυματική εγκεφαλική βλάβη και η επιληψία.

4. Νευροδιαβιβαστές και ορμόνες

Η ημικρανία συνδέεται με διαταραχές σημαντικών νευροδιαβιβαστών του εγκεφάλου, όπως:

Της Σεροτονίνης (5-HT). Τα χαμηλά της επίπεδα στον εγκέφαλο συσχετίζονται με τις ημικρανικές κρίσεις αφού, προκαλείται η απελευθέρωση της σεροτονίνης στην περιφέρεια με αποτέλεσμα την αγγειοσύσπαση και στην συνέχεια την αντισταθμιστική αγγειοδιαστολή που είναι και αιτία πόνου.
Της Νοραδρεναλίνης και της Ντοπαμίνης που συμμετέχουν σε νευρωνικές λειτουργίες και ρυθμίζουν την ευαισθησία στον πόνο και το κατώφλι ενεργοποίησης του εγκεφάλου. Η ντοπαμίνη σχετίζεται με προδρομικά συμπτώματα όπως υπνηλία, ναυτία, αλλαγή διάθεσης, κ.α., δικαιολογώντας τα συμπτώματα ναυτίας και εμέτων στους ημικρανικούς ασθενείς.
Του CGRP (Calcitonin Gene-Related Peptide) νευροπεπτίδιο που παράγεται από τα νεύρα του τριδύμου και παίζει κρίσιμο ρόλο στην πρόκληση και διατήρηση της ημικρανίας. Τα τελευταία χρόνια θεωρείται κεντρικός παθογενετικός παράγοντας και γι’ αυτό το λόγο αποτελεί στόχο των νεότερων φαρμάκων για την ημικρανία. Το CGRP απελευθερώνεται από νεύρα του τριδύμου και προκαλεί: διαστολή των αγγείων, νευρογενή φλεγμονή (άσηπτη φλεγμονή) και ενίσχυση του πόνου.
Του Γλουταμινικού (Glutamate), που είναι ο κύριος διεγερτικός νευροδιαβιβαστής στον εγκέφαλο και που πιθανόν να εμπλέκεται στην αύρα και στην κεντρική ευαισθητοποίηση (μηχανισμός πόνου).
Του GABA (Γ-αμινοβουτυρικό οξύ) που αποτελεί κύριο ανασταλτικό νευροδιαβιβαστή και τα χαμηλά του επίπεδα προκαλούν αυξημένη ευαισθησία στα ερεθίσματα.

5. Γενετική προδιάθεση

Πολλοί ασθενείς με ημικρανία έχουν οικογενειακό ιστορικό, γεγονός που υποδηλώνει γενετική βάση.

Υπάρχουν γονίδια που σχετίζονται με τη διεγερσιμότητα των νευρώνων ή την ευαισθησία στον πόνο. Έχουν αναγνωριστεί γονίδια που επηρεάζουν την ιοντική ισορροπία και τη νευρωνική διεγερσιμότητα (π.χ. CACNA1A, SCN1A, ATP1A2 - κυρίως σε οικογενή ημικρανία).

6. Κεντρική ευαισθητοποίηση (Central Sensitization)

Πρόκειται για μια νευροπλαστική αλλαγή στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (ΚΝΣ) (δηλαδή στον εγκέφαλο και στον νωτιαίο μυελό), κατά την οποία:

Οι νευρώνες που σχετίζονται με τον πόνο (κυρίως στον νωτιαίο μυελό και τον εγκέφαλο) γίνονται υπερευαίσθητοι.

Αυτό σημαίνει ότι, ερεθίσματα που κανονικά δεν προκαλούν πόνο (π.χ. ήχος, φως, ακόμα και αφή) μπορεί να γίνουν επώδυνα (βλέπε και αλλοδυνία > διαβάστε αναλυτικά εδώ >).

Η κεντρική ευαισθητοποίηση είναι ένας βασικός μηχανισμός σε χρόνιες μορφές πόνου, όπως στη χρόνια ημικρανία. Αυτός ο μηχανισμός συντηρεί και ενισχύει τις κρίσεις, ακόμα και χωρίς νέο ερέθισμα.

Οι "γραμμές μετάδοσης πόνου" (π.χ. τρίδυμο νεύρο, θάλαμος, φλοιός), υπερλειτουργούν και ο εγκέφαλος αντιλαμβάνεται πόνο ακόμη και χωρίς καθαρή αιτία.

7. Αυχενική δυσλειτουργία

Διάκριση μεταξύ "ημικρανίας" και "αυχενογενούς κεφαλαλγίας".

Εκφυλιστικές ή άλλες αλλοιώσεις στον αυχένα δεν είναι αιτία ημικρανίας, αλλά μπορεί να τη διευκολύνουν ή να τη μιμηθούν, μέσω της διασύνδεσης δομών του αυχένα με το σύστημα του τρίδυμου νεύρου.

Ενίοτε η αυχενική δυσλειτουργία μπορεί να πυροδοτήσει υπάρχουσα ημικρανία ειδικά σε άτομα με προδιάθεση σε ημικρανίες.

Μέσω αυτού του μηχανισμού πολλοί ασθενείς με ημικρανία αντιλαμβάνονται πόνο στον αυχένα πριν ή κατά τη διάρκεια της κρίσης και δυσκολεύονται να ξεχωρίσουν αν η ημικρανία "ανεβαίνει από τον αυχένα" ή αν ο αυχένας πονάει επειδή έχουν ημικρανία.

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της ημικρανίας

Η ημικρανία χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενους πονοκεφάλους, συχνά έντονους και παλλόμενους, και συνοδεύεται από άλλα συμπτώματα. Τα βασικά χαρακτηριστικά της ημικρανίας περιλαμβάνουν:

Πόνος στο κεφάλι
- Έντονος, παλλόμενος πόνος, συνήθως στη μία πλευρά του κεφαλιού (αν και μπορεί να εμφανιστεί και στις δύο).
- Η ένταση μπορεί να κυμαίνεται από μέτρια έως σοβαρή.
- Ο πόνος επιδεινώνεται με τη σωματική δραστηριότητα (π.χ. περπάτημα, ανέβασμα σκάλας).
Διάρκεια
- Κρατά από 4 έως 72 ώρες εάν δεν αντιμετωπιστεί.
Συνοδά συμπτώματα
- Ναυτία ή και έμετος
- Φωτοφοβία (ευαισθησία στο φως)
- Φωνοφοβία (ευαισθησία στον θόρυβο)
Ήπια - προειδοποιητικά συμπτώματα (πρόδρομη φάση). Πριν την κρίση, μερικοί ασθενείς παρουσιάζουν:
- Αλλαγές στη διάθεση (κατάθλιψη ή ευφορία)
- Λήθαργο ή αυξημένη ενέργεια
- Αυξημένη επιθυμία για συγκεκριμένες τροφές
- Συχνουρία, δυσκοιλιότητα, αυχενική δυσκαμψία
Αύρα (σε κάποιες περιπτώσεις). Περίπου 25-30% των ατόμων με ημικρανία παρουσιάζουν αύρα λίγο πριν την κρίση, δηλ.:
- Οπτικές διαταραχές: λάμψεις, κυματιστές γραμμές, τυφλά σημεία
- Αισθητικές διαταραχές: μουδιάσματα ή μυρμηκίαση
- Δυσκολία στην ομιλία ή διαταραχές λόγου
Φάση μετά την κρίση . Μετά την κρίση, οι ασθενείς μπορεί να αισθάνονται:
- Εξάντληση
- Σύγχυση
- Ευαισθησία στο φως και στους ήχους

Ποιοι είναι οι τύποι της ημικρανίας

Βασικοί τύποι ημικρανίας

Ημικρανία χωρίς αύρα (κοινή ημικρανία) και ο πιο συχνός τύπος. Σημεία:
- Έντονος πονοκέφαλος, συνήθως στη μία πλευρά, με ναυτία, φωτοφοβία, φωνοφοβία.
- Χωρίς προειδοποιητικά νευρολογικά συμπτώματα (όπως η αύρα).
Ημικρανία με αύρα (κλασική ημικρανία). Σημεία:
- Προηγείται αύρα: παροδικά οπτικά, αισθητικά ή συμπτώματα λόγου.
- Η αύρα εμφανίζεται πριν τον πονοκέφαλο, διαρκεί 5 - 60 λεπτά.
- Παράδειγμα: φωτοψίες, κυματιστές γραμμές, μουδιάσματα, δυσκολία στο λόγο.
Χρόνια ημικρανία. Σημεία:
- Ημικρανία που συμβαίνει ≥15 μέρες τον μήνα για ≥3 μήνες, εκ των οποίων τουλάχιστον 8 μέρες έχουν χαρακτηριστικά ημικρανίας.
- Συχνά συνοδεύεται από κατάχρηση παυσίπονων, άγχος ή κατάθλιψη.
- Χρειάζεται ειδική διαχείριση, όχι απλή ανακούφιση του πόνου.
Ημικρανία με πρόδρομα συμπτώματα. Σημεία:
- Δεν είναι επίσημα ξεχωριστός τύπος, αλλά μπορεί να εμφανίζεται ώρες ή μέρες πριν την κρίση με ευερεθιστότητα, αυξημένη όρεξη, κόπωση, δυσκοιλιότητα, κ.α..

Λιγότερο συχνοί - ειδικοί τύποι Ημικρανίας:

Ημικρανία του εγκεφαλικού στελέχους. Σπάνια, σοβαρή μορφή με συμπτώματα από το εγκεφαλικό στέλεχος, όπως:
- Ζάλη, διπλωπία, αταξία, εμβοές, δυσκολία στην ομιλία.
- Συχνά χωρίς μυϊκή αδυναμία.
Ημιπληγική ημικρανία (Hemiplegic Migraine). Σπάνια και γενετικά συνδεδεμένη μορφή.
- Προκαλεί παροδική ημιπληγία (παράλυση στη μία πλευρά του σώματος).
- Ενδέχεται να υπάρχει οικογενειακό ιστορικό.
Οφθαλμική ημικρανία. Αποτελεί μια σπάνια μορφή πονοκεφάλου. Ο πόνος εντοπίζεται μέσα στο μάτι και ενδέχεται να συνοδεύεται από αίσθηση αύρας. Υπάρχουν ωστόσο και περιπτώσεις που η οφθαλμική ημικρανία είναι ανώδυνη. Η διάρκεια ενός επεισοδίου μπορεί να ποικίλει από 15 λεπτά ως και 1 ώρα. Η οφθαλμική ημικρανία (γνωστή και ως αμφιβληστροειδική ημικρανία), επηρεάζει την όραση του ενός ματιού και σχετίζεται με νευρολογικές αλλαγές και αγγειακές διαταραχές. Οφείλεται πιθανώς σε σπασμό των αγγείων του αμφιβληστροειδούς ή του οπτικού νεύρου. Κρίνεται απαραίτητη η αξιολόγηση από νευρολόγο και οφθαλμίατρο. Σχετίζεται με γενετική προδιάθεση και παράγοντες πυροδότησης όπως:
- Στρες
- Έλλειψη ύπνου
- Ορμονικές αλλαγές
- Κατανάλωση σοκολάτας, κόκκινου κρασιού, παστών, κινέζικου φαγητού, κ.ά.
Εμμηνορροϊκή ημικρανία. Συνδέεται με τον έμμηνο κύκλο (συνήθως 2 μέρες πριν, έως 3 μέρες μετά). Πυροδοτείται από τις μεταβολές των οιστρογόνων. Συνήθως είναι χωρίς αύρα και πολύ ανθεκτική στα φάρμακα.

Άλλοι τρόποι ταξινόμησης

Ανάλογα με την συχνότητα σε Επεισοδιακή & Χρόνια ημικρανία
Ανάλογα με την προέλευση σε Πρωτοπαθή (χωρίς άλλη πάθηση) & Δευτεροπαθή (π.χ. φάρμακα)
Ανάλογα με το ερέθισμα σε ορμονική, σχετιζόμενη με στρες, τροφές, ύπνο κ.ά.

Που οφείλεται η ημικρανία και ποιοι είναι οι είναι οι ενοχοποιητικοί παράγοντες

Όπως αναφέραμε παραπάνω στην ενότητα «Η Νευρολογική φύση της Ημικρανίας», υπάρχουν πολλοί εκλυτικοί παράγοντες (triggers) που μπορούν να πυροδοτήσουν ένα επεισόδιο ημικρανίας, και συνήθως είναι διαφορετικοί για κάθε άτομο. Εκτός από τους νευροδιαβιβαστές, την γενετική βάση, το τρίδυμο νεύρο, την εγκεφαλική υπερευαισθησία, κ.α., άλλοι εξωγενείς παράγοντες, είναι:

1. Ορμονικοί παράγοντες

Πτώση οιστρογόνων (π.χ. πριν ή κατά την έμμηνο ρύση)
Εγκυμοσύνη
Αντισυλληπτικά χάπια ή ορμονικές θεραπείες

2. Διατροφικοί παράγοντες

Σοκολάτα
Τυριά (ιδίως ωριμασμένα, όπως ροκφόρ, παρμεζάνα)
Αλκοόλ, ιδιαίτερα κόκκινο κρασί
Καφεΐνη - είτε υπερβολική κατανάλωση είτε ξαφνική διακοπή
Επεξεργασμένα κρέατα (με νιτρικά/νιτρώδη)
Κινέζικο φαγητό (σύνδρομο κινέζικου εστιατορίου)
Παράλειψη γευμάτων ή υπογλυκαιμία
Αφυδάτωση

3. Συνήθειες ύπνου

Έλλειψη ύπνου
Υπερβολικός ύπνος (π.χ. «ύπνος του Σαββατοκύριακου»)
Ακανόνιστο ωράριο ύπνου

4. Στρες & ψυχολογικοί παράγοντες

Οξύ στρες (π.χ. πίεση στη δουλειά, εξετάσεις)
Χαλάρωση μετά το στρες (π.χ. το Σαββατοκύριακο μετά από δύσκολη εβδομάδα)
Άγχος, κατάθλιψη
Συναισθηματικές διακυμάνσεις

5. Περιβαλλοντικοί παράγοντες

Έντονα φώτα ή παλλόμενο φως (π.χ. οθόνες, φλας)
Δυνατός ήχος
Αλλαγές στον καιρό ή στην ατμοσφαιρική πίεση
Δυνατές οσμές (π.χ. άρωμα, χλωρίνη, καπνός)
Αλλαγές υψομέτρου ή πτήσεις

6. Ιατρικοί & παθολογικοί παράγοντες

Κατάχρηση αναλγητικών (medication overuse headache)
Τραυματισμός κεφαλής ή αυχένα
Υπέρταση, χαμηλό σάκχαρο, ορμονικές διαταραχές
Ιγμορίτιδα, προβλήματα αυχένα, προβλήματα ύπνου (όπως υπνική άπνοια)

Ποια είναι τα συμπτώματα της ημικρανίας

Με βάση την Κλίμακα Πόνου (0–10), ο χαρακτηριστικός πόνος στο κεφάλι σε μία ημικρανία, κυμαίνεται:

Συχνά ξεκινά μέτριος (4–6) και κλιμακώνεται σε σοβαρό (7–9).

Σε κάποιες περιπτώσεις αναφέρεται ως αφόρητος (10/10), ειδικά με ναυτία, έμετο και φωτοφοβία.

Πολλοί ασθενείς δεν μπορούν να εργαστούν, να οδηγήσουν ή να λειτουργήσουν κανονικά κατά την κρίση.

Αναλυτικά:

Πόνος στο κεφάλι

Έντονος, παλλόμενος πόνος, συχνά στη μία πλευρά του κεφαλιού (μονόπλευρος)
Μπορεί να διαρκεί από μερικές ώρες έως και 2-3 ημέρες

Ναυτία και έμετος. Πολύ συχνά συνοδεύουν την ημικρανία.
Ευαισθησία στο φως και στον ήχο. Οι πάσχοντες προτιμούν το σκοτάδι και τη σιωπή.
Αύρα (σε κάποιους ανθρώπους), που περιλαμβάνει προειδοποιητικά σημάδια πριν την έναρξη της κρίσης, όπως:
- Οπτικές διαταραχές (φωτοψίες, μυοψίες, τυφλά σημεία)
- Μούδιασμα ή μυρμήγκιασμα στο πρόσωπο ή στα άκρα
- Δυσκολία στην ομιλία
Διαταραχές όρασης. Θολή όραση ή εμφάνιση "σπινθήρων" στο οπτικό πεδίο.

Διαταραχές συγκέντρωσης. Δυσκολία στη σκέψη, σύγχυση ή αίσθημα «θολού» μυαλού.
Ζάλη ή λιποθυμική τάση

Τί είναι η αύρα της ημικρανίας

Η αύρα της ημικρανίας είναι ένα παροδικό νευρολογικό φαινόμενο, το οποίο προηγείται ή συνοδεύει την ημικρανιακή κρίση. Είναι αποτέλεσμα φλοιικής ηλεκτροφυσιολογικής διαταραχής και παρουσιάζεται με συμπτώματα αισθητηριακά, οπτικά, γλωσσικά ή κινητικά.

Τοπογραφία & Τύποι αύρας

Η αύρα αντανακλά το φλοιικό σημείο εκκίνησης και διάχυσης του CSD (Διασπειρόμενη καταστολή (εκπόλωση) του εγκεφαλικού φλοιού - Cortical Spreading Depression) και εκδηλώνεται, ως:

1. Οπτική αύρα (συχνότερη >90%). Προέρχεται από το ινιακό λοβό.

Συμπτώματα - Οπτικές διαταραχές:

Φωτοψίες (φωτεινά στίγματα, κυματιστές γραμμές)
Απώλεια όρασης σε συγκεκριμένο τμήμα του οπτικού πεδίου
Μεταμορφοψία (παραμόρφωση αντικειμένων)

2. Αισθητηριακή αύρα. Προέρχεται από το σωματοαισθητικό φλοιό (βρεγματικός λοβός)

Συμπτώματα:

Παραισθησίες: μυρμήγκιασμα, μουδιάσματα
Αίσθηση "ρεύματος" που ξεκινά από το χέρι, περνά στο πρόσωπο, γλώσσα

3. Γλωσσική - αφασική αύρα. Δυσλειτουργία του γλωσσικού φλοιού (κυρίως στο αριστερό ημισφαίριο)

Συμπτώματα:

Δυσαρθρία
Δυσκολία εύρεσης λέξεων
Αφασία (απώλεια ή διαταραχή της γλώσσας)

4. Κινητική αύρα (σε ημικρανία με ημιπληγία). Προσβολή του κινητικού φλοιού

Συμπτώματα:

Παροδική αδυναμία ή παράλυση σε ένα ημιμόριο (παροδική ημιπληγία)

Η αύρα της ημικρανίας είναι ένα πλήρως αναστρέψιμο νευρολογικό σύμπτωμα και συνήθως διαρκεί 5 -60 λεπτά.

Ποια είναι τα 4 στάδια της ημικρανίας

Η ημικρανία χωρίζεται σε τέσσερις φάσεις, αλλά αυτό δεν συμβαίνει απαραίτητα σε όλους τους ασθενείς:

1. Πρόδρομη φάση (prodrome) - ώρες ή μέρες πριν την κρίση

Οφείλεται σε υποθαλαμική δυσλειτουργία και μεταβολές στη νευροορμονική ομοιόσταση.

Συμπτώματα:

Αλλαγές στη διάθεση (ευφορία ή κατάθλιψη)
Αυξημένη ευαισθησία στο φως, στον ήχο ή στις μυρωδιές (υπερευαισθησία αισθήσεων)
Αλλαγές στην όρεξη (π.χ. επιθυμία για γλυκά)
Αυξημένη διούρηση
Υπνηλία ή αϋπνία
Μυϊκή δυσκαμψία, ιδίως στον αυχένα

2. Αύρα ~25-30% των πασχόντων

Συμπτώματα:

Οπτική αύρα: σπινθηρίζοντα σχήματα ζιγκ ζαγκ γραμμές, προσωρινή απώλεια όρασης
Αισθητηριακά: μουδιάσματα (παραισθησίες), ειδικά στο πρόσωπο ή στο χέρι
Γλωσσικά: δυσαρθρία, αφασία
Κινητικά (σε ημικρανία με ημιπληγία): παροδική αδυναμία
Διαρκούν 5–60 λεπτά και προηγούνται της κεφαλαλγίας

3. Φάση του πόνου (κεφαλαλγία)

Η φάση αυτή σχετίζεται με ενεργοποίηση του τριδυμο-αγγειακού συστήματος, την νευρογενή φλεγμονή, και την αγγειοδιαστολή των μηνιγγικών αγγείων. Ο πόνος σχετίζεται με απελευθέρωση νευροπεπτιδίων όπως το CGRP .

Χαρακτηριστικά πόνου:

Μονόπλευρος (60–70%)
Παλμικός/σφύζων
Μέτριος έως σοβαρός
Επιδεινώνεται με φυσική δραστηριότητα

Συνοδά συμπτώματα:

Ναυτία/έμετος (σε >80%)
Φωτοφοβία και φωνοφοβία
Ζάλη
Δυσανεξία σε οσμές
Διαταραχές συγκέντρωσης

4. Μεταημικρανιακή φάση (postdrome)

Ακολουθεί την κρίση και μπορεί να διαρκέσει 24-48 ώρες.

Συμπτώματα:

Αίσθημα «hangover» ή εξάντλησης
Ευαισθησία στο κρανίο
Δυσκολία συγκέντρωσης
Κατάθλιψη ή ευερεθιστότητα
Ήπια κεφαλαλγία

Πως γίνεται η διάγνωση της ημικρανίας

Η διάγνωση της ημικρανίας τίθεται από τον Νευρολόγο μέσω της αναλυτικής λήψης του ιστορικού, της κλινικής εξέτασης και της εφαρμογής των κριτηρίων του ICHD-3 (International Classification of Headache Disorders, 3rd edition).

Ο νευρολόγος διερευνά:

Τα χαρακτηριστικά του πόνου: εντόπιση, ένταση, διάρκεια, ποιότητα
Τα συνοδά συμπτώματα: ναυτία, φωτοφοβία, αύρα
Τους προκλητικούς παράγοντες: έμμηνος ρύση, έλλειψη ύπνου, άγχος
Την ανταπόκριση σε αναλγητικά & τριπτάνες
Το οικογενειακό ιστορικό της ημικρανίας (γενετική προδιάθεση)

Παράλληλα οι Νευρολόγοι χρησιμοποιούν τη κλιμακα MIDAS (Migraine Disability Assessment Scale), για να αξιολογήσουν την ανάγκη για προφυλακτική θεραπεία. Η κλίμακα MIDAS είναι ένα ερωτηματολόγιο που χρησιμοποιείται για να μετρήσει τον βαθμό αναπηρίας που προκαλεί η ημικρανία στην καθημερινή ζωή ενός ατόμου.

Στο πλαίσιο των κλινικών εξετάσεων, ο Νευρολόγος μπορεί να παραπέμψει τον ασθενή, σε:

Ορμονολογικό έλεγχο
Καρδιολογικό έλεγχο
Μελέτη ύπνου
MRI & CT εγκεφάλου

ώστε να αποκλειστούν περιπτώσεις, όπως: το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, ο όγκος εγκεφάλου, η ενδοκράνια υπέρταση/υπόταση, οι επιληπτικές κρίσεις, η κεφαλαλγία τύπου τάσης / αθροιστική κεφαλαλγία, οι ορμονικές διαταραχές, η υπνική άπνοια, κ.α.

Τι είναι το Ημερολόγιο ημικρανίας

Το Ημερολόγιο Ημικρανίας είναι ένα σημαντικό εργαλείο καταγραφής που χρησιμοποιείται από ασθενείς και γιατρούς για την παρακολούθηση της συχνότητας, έντασης, διάρκειας και χαρακτηριστικών των κρίσεων ημικρανίας, καθώς και για την κατανόηση πυροδοτικών παραγόντων και της ανταπόκρισης στη θεραπεία.

Το Ημερολόγιο Ημικρανίας περιλαμβάνει την καθημερινή καταγραφή των εξής στοιχείων:

Ημερομηνία και ώρα έναρξης της κρίσης
Την διάρκεια, πόσες ώρες ή ημέρες διήρκεσε η κρίση
Την ένταση του πόνου, συνήθως με κλίμακα 0–10
Τον εντοπισμό του πόνου (μονόπλευρος ή αμφοτερόπλευρος, οπισθοβολβικός, κροταφικός, μετωπιαίος κ.λπ.)
Τα χαρακτηριστικά του πόνου, πχ παλμικός, πιεστικός, καυστικός, διαξιφιστικός
Τα συνοδά συμπτώματα, πχ ναυτία, έμετος, φωτοφοβία, φωνοφοβία, αύρα, κ.α.
Τους πιθανούς πυροδοτικούς παράγοντες, πχ έλλειψη ύπνου, έμμηνος ρύση, στρες, τροφές, κ.α.
Τη φαρμακευτική αγωγή, πχ ιβουπροφαίνη, τριπτάνη, κλπ.
Την ανταπόκριση στο φάρμακο, πόσο γρήγορα λειτούργησε και αν υπήρχε ανακούφιση
Τις επιπτώσεις στην καθημερινότητα του ασθενούς

Ο σκοπός του Ημερολογίου Ημικρανίας, είναι να βοηθήσει τον Νευρολόγο αφενός στον εντοπισμό των ημικρανιογενών μηχανισμών και αφετέρου στον σχεδιασμό ενός αποτελεσματικού θεραπευτικού πλάνου.

Ποια είναι η θεραπευτική αντιμετώπιση της ημικρανίας

Ο θεμέλιος λίθος της σύγχρονης νευρολογικής θεραπευτικής φροντίδας για την ημικρανία είναι η εξατομικευμένη, μηχανιστική προσέγγιση στη διάγνωση και θεραπεία, βασισμένη στην κατανόηση των παθοφυσιολογικών μηχανισμών της διαταραχής.

Η σύγχρονη φροντίδα δεν βασίζεται απλώς στην αντιμετώπιση του πόνου, αλλά στη συστηματική αναγνώριση του τύπου της ημικρανίας, των εκλυτικών παραγόντων, της νευροβιολογικής βάσης και του προφίλ του ασθενούς.

Κάθε θεραπεία πρέπει να εξατομικεύεται με βάση τη σοβαρότητα της κρίσης, τη συχνότητα, την ανταπόκριση σε προηγούμενες θεραπείες, την παρουσία συνοδών συμπτωμάτων, όπως ναυτίας, εμέτων, κλπ., τις συννοσηρότητες του ασθενούς, το κληρονομικό υπόβαθρο, κ.α.

Στην εποχή μας υπάρχουν νέα φάρμακα με μηχανισμούς δράσης (CGRP, νευροτροποποίηση), που βοηθούν στη μακροχρόνια βελτίωση της ποιότητας ζωής των ημικρανικών ασθενών.

Ας δούμε περιληπτικά μερικές θεραπευτικές προσεγγίσεις:

Μη ειδικά αναλγητικά πρώτης γραμμής για ήπιες - μέτριες κρίσεις

ΜΣΑΦ (NSAIDs), όπως: Ιβουπροφαίνη, Ναπροξένη, Δικλοφενάκη, Ασπιρίνη, Παρακεταμόλη, Παρακεταμόλη + καφεΐνη.
Β-αποκλειστές, όπως: Προπρανολόλη, Μετοπρολόλη, κ.α., που αναστέλλουν αγγειοδιαστολή και μειώνουν την διεγερσιμότητα.
Αντιεπιληπτικά, όπως: Τοπιραμάτη & Βαλπροϊκό που σταθεροποιούν την νευρωνική υπερδιεγερσιμότητα.
Αντικαταθλιπτικά, όπως: Αμιτριπτυλίνη, Βενλαφαξίνη, κ.α., που αυξάνουν την σεροτονίνη-νορεπινεφρίνη.
Αναστολείς διαύλων ασβεστίου, όπως: Φλουναριζίνη, Βεραπαμίλη, κ.α., που μειώνουν την αγγειοσύσπαση.

Ειδικά αντιημικρανικά πρώτης γραμμής για μέτριες - σοβαρές κρίσεις

Σουματριπτάνη, Ριζατριπτάνη, Ζολμιτριπτάνη, Ελετριπτάνη και άλλα με παρόμοια δράση.

Αντιεμετικά για τον έλεγχο ναυτίας - εμέτου

Μετοκλοπραμίδη, Δομπεριδόνη, κ.α.

Νέα ειδικά βιολογικά φάρμακα (ditans και gepants) για την ημικρανία

Οι Ανταγωνιστές CGRP (gepants) αποτελούν προηγμένα φάρμακα που δεν είναι μονοκλινικά αλλά μικροφάρμακα - μικρά μόρια (small molecules). Λαμβάνονται από το στόμα ή ρινικά και αναστέλλουν τον υποδοχέα του CGRP (Calcitonin Gene-Related Peptide, ενός ισχυρού αγγειοδιασταλτικού και νευρομεταβιβαστή που σχετίζεται με τον πόνο της ημικρανίας), ή το ίδιο το πεπτίδιο Gepants.

Τα gepants ανακόπτουν την μετάδοση του πόνου χωρίς να προκαλούν αγγειοσύσπαση, γεγονός που τα καθιστά ασφαλέστερα για τα άτομα με καρδιαγγειακά νοσήματα σε σύγκριση με τις τριπτάνες.

Διαθέσιμοι Gepants στην Ελλάδα είναι:

1. Rimegepant (Vydura)

Εγκρίθηκε από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (EMA) τον Φεβρουάριο του 2022.

Δοσολογία: Δισκίο που διαλύεται στο στόμα, χορηγούμενο κατά την έναρξη της ημικρανίας ή για προφυλακτική χρήση.

2. Atogepant (Aquipta)

Εγκρίθηκε: Από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Αύγουστο του 2023.

Δοσολογία: Χορηγείται μία φορά την ημέρα.

Πλεονεκτήματα Gepants:

Δεν προκαλούν αγγειοσύσπαση (ασφαλή σε καρδιαγγειακούς ασθενείς)
Καλή αποτελεσματικότητα σε άτομα που δεν ανταποκρίνονται στις τριπτάνες
Χρήση τόσο στην κρίση όσο και προφυλακτικά
Δρουν στο μονοπάτι του τριδύμου, αναστέλλοντας την φλεγμονώδη απάντηση
Λαμβάνονται per os, υπογλώσσια δισκία ή ενδορρινικά

Νέα ειδικά φάρμακα μονοκλωνικά αντισώματα (mAbs) για την ημικρανία

Αυτά τα φάρμακα έχουν φέρει μια πραγματική επανάσταση στη θεραπεία της ημικρανίας. Είναι ειδικά σχεδιασμένα για την πρόληψη της ημικρανίας (όχι για την οξεία κρίση).

Τα μονοκλονικά αντισώματα (mAbs) για την ημικρανία αποτελούν στοχευμένες βιολογικές θεραπείες που αναστέλλουν το πεπτίδιο CGRP (Calcitonin Gene-Related Peptide) ή τον υποδοχέα του, εμποδίζοντας έτσι τον νευρογενή φλεγμονώδη πόνο και την αγγειοδιαστολή που ευθύνονται για την ημικρανία.

Εγκεκριμένα μονοκλονικά αντισώματα για την ημικρανία στην Ελλάδα είναι:

Erenumab (Aimovig), λαμβάνεται υποδόρια 1 φορά το μήνα
Fremanezumab (Ajovy), λαμβάνεται υποδόρια 1 φορά το μήνα
Galcanezumab (Emgality), χορηγείται υποδόρια 120 mg το μήνα
Eptinezumab (Vyepti), χορηγείται υποδόρια 100 - 300 mg κάθε 3 μήνες

Πλεονεκτήματα μονοκλονικών αντισωμάτων:

Προσφέρουν στοχευμένη δράση
Έχουν μεγάλη διάρκεια ημίσειας ζωής και χορηγούνται μηνιαία ή τριμηνιαία
Δεν περνούν τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό και δρουν περιφερικά στο τρίδυμο σύστημα
Προσφέρουν περισσότερη ασφάλεια, αφού δεν προκαλούν αγγειοσύσπαση καθιστώντας τα ασφαλή σε ασθενείς με καρδιαγγειακό ιστορικό.

Τα μονοκλονικά αντισώματα για την ημικρανία, αποζημιώνονται από τον ΕΟΠΥΥ.

Botox κατά της ημικρανίας

Το Botox (Βοτουλινική τοξίνη τύπου Α) είναι ένα σημαντικό εργαλείο, ειδικά για τους ασθενείς με χρόνια ημικρανία. Η χρήση του Botox στη χρόνια ημικρανία αποτελεί μια επιστημονικά τεκμηριωμένη, ασφαλή και αποτελεσματική θεραπευτική επιλογή, ειδικά για ασθενείς που δεν ανταποκρίνονται επαρκώς σε συμβατικές φαρμακευτικές αγωγές. Η επιλογή του Botox πρέπει να γίνεται από ειδικούς νευρολόγους με μακρά εμπειρία στη διαχείριση της ημικρανίας.

Η American Headache Society και η European Headache Federation υποστηρίζουν τη χρήση του Botox ως θεραπεία επιλογής για τη χρόνια ημικρανία, ειδικά όταν άλλες θεραπείες απέτυχαν.

Μηχανισμός δράσης του Botox στην ημικρανία

Το Botox αναστέλλει την απελευθέρωση νευροδιαβιβαστών, όπως η ακετυλοχολίνη, στις νευρικές απολήξεις.

Στην περίπτωση της ημικρανίας, το Botox μειώνει την ευαισθησία των νευρικών απολήξεων και αναστέλλει την απελευθέρωση ουσιών που προκαλούν φλεγμονή και πόνο (π.χ. ουσία P, CGRP).

Η δράση του Botox φαίνεται να εκδηλώνεται στους περιφερικούς νευρώνες και να αναστέλλει τη μεταφορά πόνου προς το κεντρικό νευρικό σύστημα, με αποτέλεσμα τη μείωση της συχνότητας και της έντασης των ημικρανικών κρίσεων.

Ενδείξεις χρήσης

Το Botox είναι εγκεκριμένο για τη θεραπεία της χρόνιας ημικρανίας, δηλαδή όταν τα επεισόδια πονοκεφάλου εμφανίζονται περισσότερες από 15 ημέρες τον μήνα, εκ των οποίων τουλάχιστον 8 είναι ημικρανικά.

Κλινικά δεδομένα και αποτελεσματικότητα

Πολλαπλές κλινικές μελέτες, όπως οι PREEMPT 1 και 2, έχουν δείξει ότι οι ενέσεις Botox μειώνουν σημαντικά τις ημέρες με ημικρανία, τη σοβαρότητα τους και τη χρήση φαρμάκων κατά της ημικρανίας.

Οι ασθενείς αναφέρουν βελτίωση της ποιότητας ζωής και μείωση της ανάγκης για φαρμακευτική αγωγή.

Κατευθυντήριες οδηγίες διεθνών οργανισμών

Το Botox έχει λάβει έγκριση από τον FDA (ΗΠΑ) και EMA (Ευρώπη) για χρήση κατά της ημικρανίας. Είναι αποτελεσματικό και ασφαλές για τη χρόνια ημικρανία. Βελτιώνει τη λειτουργικότητα και μειώνει τον αριθμό των κρίσεων. Έχει καλύτερο προφίλ παρενεργειών σε σχέση με ορισμένα φάρμακα προφύλαξης.

Εφαρμογή του Botox για την χρόνια ημικρανία - Πως γίνεται η θεραπεία

Το Botox χορηγείται με ενέσεις σε προκαθορισμένα σημεία στο κεφάλι, το πρόσωπο και τον αυχένα.

Η μέθοδος βασίζεται στο πρωτόκολλο PREEMPT (Phase III REsearch Evaluating Migraine Prophylaxis Therapy), το οποίο είναι το πιο διαδεδομένο και τεκμηριωμένο πρωτόκολλο εφαρμογής.

Η συνιστώμενη συνολική δόση είναι περίπου 155-195 μονάδες Botox (UI - Units).

Η δόση κατανέμεται σε 31 έως 39 σημεία ένεσης με περίπου 0,1 ml ανά σημείο.

Οι βασικές περιοχές ένεσης είναι:

Μέτωπο: 4 σημεία
Πλαϊνά του κεφαλιού (περιοχή κροτάφων): 6 σημεία
Πίσω μέρος κεφαλιού (ινιακή περιοχή): 6 σημεία
Νωτιαία αυχενική περιοχή: 8 σημεία (πλάγια της σπονδυλικής στήλης)
Άνω μέρος αυχένα: 4 σημεία
Ρινορρινογναθική περιοχή: 1 σημείο
Μύες γύρω από τα μάτια: 2 σημεία

Συνολικά, καλύπτονται περιοχές που σχετίζονται με την πηγή πόνου και νευρική διέγερση στην ημικρανία.

Συχνότητα των θεραπειών:

Το Botox χορηγείται κάθε 12 εβδομάδες (3 μήνες) ή και περισσότερο.

Η θεραπεία μπορεί να συνεχιστεί με τακτικές επαναλήψεις και η αποτελεσματικότητα της παρακολουθείται από τον γιατρό.

Η θεραπεία αποζημιώνεται από τον ΕΟΠΥΥ.

Συμπερασματικά

Οι νευρολόγοι θεωρούν την ημικρανία μια ιδιαίτερα επιβαρυντική, αλλά συχνά παραγνωρισμένη νόσο, με σοβαρές επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής του ασθενούς. Η ημικρανία είναι πολυπαραγοντική και δύσκολα διαχειρίσιμη πάθηση που απαιτεί ιατρική αντιμετώπιση.

Οι πάσχοντες θα πρέπει να ζητήσουν βοήθεια από τον νευρολόγο τους ώστε να μπουν σε πλάνο θεραπείας και να επαναφέρουν την ζωή τους στην κανονικότητα. Σίγουρα δεν υπάρχει “μαγική” θεραπεία. Κάθε ασθενής είναι μοναδικός, με διαφορετική βαρύτητα συμπτωμάτων, διαφορετικά ερεθίσματα και παράγοντες πυροδότησης. Το στοίχημα στην επιτυχία της θεραπείας είναι η εξατομίκευση, δηλαδή ο έμπειρος Νευρολόγος να αξιολογήσει όλα τα δεδομένα και να προσφέρει στον ασθενεί το σωστό φάρμακο ή τον συνδυασμό θεραπειών που του ταιριάζει.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΤΕ ΤΟ ΡΑΝΤΕΒΟΥ ΣΑΣ