Ποιός νευρολόγος είναι κατάλληλος για θεραπεία της κεφαλαλγίας τάσεως και της ημικρανίας;

Ο νευρολόγος Γκατζώνης παρέχει μία πολυεπιστημονική προσέγγιση που στοχεύει στην αξιολόγηση και την θεραπεία του ασθενούς από πονοκεφάλους.

Κεφαλαλγία τάσεως, συμπτώματα, αντιμετώπιση, Νέες θεραπείες
Γκατζώνης Στέργιος - Στυλιανός MD, Phd - Νευρολόγος, Ειδικός στις Κεφαλαλγίες

Q: Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της κεφαλαλγίας τάσεως;

Συνεχής ή σχεδόν καθημερινή κεφαλαλγία.

Q: Ποιες είναι οι νέες θεραπείες για την κεφαλαλγία τάσεως;

Τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά, Αμιτριπτυλίνη, Μυοχαλαρωτικά, Αντισπασμωδικά, Τοπιραμάτη, Γκαμπαπεντίνη προσφέρουν στοχευμένη πρόληψη της κεφαλαλγίας τάσεως.

Κεφαλαλγία τάσεως, Ημικρανία, Γκατζώνης Νευρολόγος, νευρολογος, nevrologos, Επιληψία, Ημικρανία, γιατρος για πονοκεφαλο, γιατρος για ημικρανια, Κεφαλαλγία, παρκινσον, αλτσχαιμερ, πονοκέφαλος, Νευρολόγος για Ημικρανία, botox για ημικρανία, botox πονοκεφαλος, θεραπεία Επιληψίας, γιατρός για Επιληψία, Σκλήρυνση κατά Πλάκας, γιατρός για Σκλήρυνση κατά Πλάκας, γιατρος για Alzheimer, γιατρός για Parkinson, Πάρεση Προσωπικού Νεύρου, γιατρός για Πάρεση, γιατρος για ζαλάδες, Χρόνιος Νευροπαθητικός Πόνος, γιατρός για Μυαλγίες, γιατρός για Άνοια, Νευραλγία Τριδύμου, γιατρός για Νευραλγία Τριδύμου, Αθροιστική κεφαλαλγία, Κεφαλαλγία τάσεως, γιατρός για Διαβητική Νευροπάθεια, γιατρός για ινομυαλγία

Η κεφαλαλγία τάσεως αποτελεί τη συχνότερη μορφή πονοκεφάλου στον γενικό πληθυσμό. Είναι συνήθως ήπιας έως μέτριας έντασης και χαρακτηρίζεται από ένα αίσθημα πίεσης ή «σφιξίματος» γύρω από το κεφάλι, συχνά σαν να φορά κανείς ένα σφιχτό καπέλο.

Περίπου 1 στους 4 ανθρώπους βιώνει την κεφαλαλγία τάσεως τουλάχιστον 1 φορά ετησίως.

Οι γυναίκες επηρεάζονται περισσότερο (~31% έναντι ~21% των ανδρών).

Η χρόνια μορφή της είναι πολύ πιο επιβαρυντική – όχι επειδή ο πόνος είναι πιο έντονος, αλλά επειδή δεν σταματά.

Η επεισοδιακή μορφή της έχει μικρότερο αντίκτυπο στη ζωή του ατόμου και μπορεί να εμφανίζεται μετά από άγχος ή έλλειψη ύπνου.

Η κεφαλαλγία τάσεως έχει πολυπαραγοντική αιτιολογία. Αυτό σημαίνει ότι δεν προκαλείται από έναν και μόνο παράγοντα, αλλά από σύνθετη αλληλεπίδραση νευροφυσιολογικών, μυϊκών και ψυχογενών μηχανισμών.

Ας δούμε τα πράγματα αναλυτικά:

Η κεφαλαλγία τάσεως αποτελεί περίπου το 70% έως 80% όλων των κεφαλαλγιών.

Οι ημικρανίες αντιπροσωπεύουν περίπου 10% - 15%.

Διαφοροποιείται ως προς την διάρκεια σε:

Επεισοδιακή: Λιγότερο από 15 ημέρες το μήνα
Χρόνια: 15 ή περισσότερες ημέρες το μήνα για πάνω από 3 μήνες

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της κεφαλαλγία τάσεως

Σύμφωνα με το Διεθνές Ταξινομητικό Σύστημα Κεφαλαλγιών (International Classification of Headache Disorders – ICHD-3, IHS 2018), η κεφαλαλγία τάσεως ταξινομείται σε μορφές με βάση τη συχνότητα και τα χαρακτηριστικά των επεισοδίων που προκαλεί.

1. Επεισοδιακή κεφαλαλγία τάσεως

Διακρίνεται σε:

α) Σπάνια επεισοδιακή

Επεισόδια <1 ημέρα/μήνα κατά μέσο όρο (δηλαδή <12 ημέρες/έτος)

Συνήθως σχετίζεται με παροδικό στρες ή έλλειψη ύπνου

Δεν επηρεάζει τη λειτουργικότητα

β) Συχνή επεισοδιακή

1–14 ημέρες/μήνα για τουλάχιστον 3 μήνες (ή 12–179 ημέρες/έτος)

Μπορεί να επηρεάζει την απόδοση, ειδικά αν τα επεισόδια είναι μεγάλης διάρκειας

Αυξημένος κίνδυνος μετάπτωσης σε χρόνια μορφή

2. Χρόνια κεφαλαλγία τάσεως

Πόνος ≥15 ημέρες/μήνα για >3 μήνες (ή ≥180 ημέρες/έτος)

Συνεχής ή σχεδόν καθημερινή κεφαλαλγία

Η ένταση παραμένει ήπια έως μέτρια, αλλά η συχνότητα προκαλεί σημαντική λειτουργική αναπηρία

Συχνά συνοδεύεται από:

Μυϊκή δυσκαμψία (ιδίως στον αυχένα/ώμους)
Ψυχολογικούς παράγοντες (άγχος, κατάθλιψη)
Κατάχρηση αναλγητικών

Ποια είναι τα συμπτώματα της κεφαλαλγίας τάσεως

Πόνος αμφοτερόπλευρος και στις δύο πλευρές του κεφαλιού και αίσθηση πίεσης ή σφιξίματος, σαν ζώνη γύρω από το κεφάλι ή σαν σφιχτή κορδέλα.
Πόνος στους κροτάφους.
Πόνος στο μέτωπο.
Πόνος στον αυχένα ή στο πίσω μέρος του κεφαλιού.
Ο πόνος είναι ήπια έως μέτριας έντασης και όχι παλμικός πόνος όπως στην ημικρανία.
Δεν συνοδεύεται από ναυτία ή έμετο.
Μπορεί να σπάνια συνοδεύεται από φωτοφοβία ή φωνοφοβία, αλλά όχι και τα δύο ταυτόχρονα.
Ο πόνος δεν επιδεινώνεται με σωματική δραστηριότητα.
Η διάρκεια του πόνου είναι από 30 λεπτά έως αρκετές ημέρες.
Η ανταπόκριση του πόνου είναι συνήθως καλή σε ήπια αναλγητικά (π.χ. παρακεταμόλη).

Από τι προκαλείται η κεφαλαλγία τάσεως

Στρες, άγχος, κούραση, κακή στάση σώματος, μυϊκή ένταση στον αυχένα και στους ώμους, έλλειψη ύπνου, είναι μερικοί από τους παράγοντες πρόκλησης. Αναλυτικά:

Η αυξημένη τάση ή κόπωση στους επικράνιους και αυχενικούς μυς θεωρείται σημαντικός παράγοντας.
Η τοπική μυϊκή φλεγμονή ή δυσλειτουργία μπορεί να αυξήσει την ευαισθησία του πόνου. Σε χρόνια μορφή, αυτή η ευαισθησία μπορεί να ενισχύσει την κεντρική ευαισθητοποίηση.
Αλλαγές στον ύπνο και στις σωματικές συνήθειες, όπως ο κακός ύπνος, η έλλειψη ξεκούρασης, η κακή στάση σώματος και η παρατεταμένη καθιστική εργασία (ειδικά σε οθόνες) οδηγούν σε μυϊκή δυσλειτουργία. Αυτός ο παράγοντας είναι περισσότερο προκλητικός στην επεισοδιακή TTH.
Νευροχημικές ανισορροπίες. Έχουν παρατηρηθεί αλλαγές στη σεροτονίνη και άλλες νευροδιαβιβαστικές ουσίες που ρυθμίζουν τον πόνο και τη διάθεση. Μειωμένη σεροτονινεργική δραστηριότητα φαίνεται να αυξάνει την ευαισθησία στον πόνο.
Κεντρική ευαισθητοποίηση. Αποτελεί βασικός μηχανισμός στην χρόνια κεφαλαλγία τάσεως. Πρόκειται για υπεραντίδραση του κεντρικού νευρικού συστήματος στον πόνο. Τα νεύρα που μεταφέρουν πόνο (κυρίως τριδύμου νεύρου και αυχενικών νωτιαίων) υπερδιεγείρονται, ακόμα και σε ήπια ερεθίσματα.
Ψυχογενείς και ψυχοκοινωνικοί παράγοντες. Άγχος, κατάθλιψη, χρόνιο στρες και ψυχολογική ένταση είναι σημαντικά επιδεινωτικά αίτια. Η σχέση εγκεφάλου–σώματος παίζει κεντρικό ρόλο: τα αρνητικά συναισθήματα αυξάνουν τον μυϊκό τόνο και ενεργοποιούν τους ίδιους νευρωνικούς μηχανισμούς με τον πόνο.
Κατάχρηση φαρμάκων (σε χρόνιες μορφές), Η υπερβολική χρήση αναλγητικών (παρακεταμόλη, ΜΣΑΦ κ.ά.) μπορεί να προκαλέσει Medication Overuse Headache, μια δευτερογενή χρόνια κεφαλαλγία που μοιάζει με κεφαλαλγία τάσεως.

Πως τίθεται η διάγνωση για την κεφαλαλγία τάσεως

Η διάγνωση της κεφαλαλγίας τάσεως είναι κλινική, δηλαδή βασίζεται αποκλειστικά στην περιγραφή των συμπτωμάτων του ασθενούς, χωρίς ειδικές εργαστηριακές ή απεικονιστικές εξετάσεις.

Η Διεθνής Εταιρεία Κεφαλαλγίας (IHS), με το ταξινομητικό της σύστημα ICHD-3 (2018), έχει ορίσει σαφή κριτήρια για την αναγνώριση των διαφόρων μορφών της κεφαλαλγίας τάσεως.

Κριτήρια για επεισοδιακή κεφαλαλγία τάσεως

Τουλάχιστον 10 επεισόδια κεφαλαλγίας να πληρώνουν τα παρακάτω:

Διάρκεια: 30 λεπτά έως 7 ημέρες

Τουλάχιστον 2 από τα εξής:

Διμερής εντόπιση
Πίεση/σφίξιμο (όχι παλμικός πόνος)
Ήπια έως μέτρια ένταση
Δεν επιδεινώνεται από συνήθη φυσική δραστηριότητα

Και τα 2 παρακάτω:

Όχι ναυτία ή έμετος
Είτε φωτοφοβία είτε φωνοφοβία, όχι και τα δύο μαζί

Κριτήρια για χρόνια κεφαλαλγία τάσεως

Κεφαλαλγία που εμφανίζεται ≥15 ημέρες/μήνα για >3 μήνες (δηλ. ≥180 ημέρες/έτος), με τα ίδια χαρακτηριστικά όπως παραπάνω.

Κλινική εξέταση

Η νευρολογική εξέταση είναι αναγκαία στην διάγνωση της κεφαλαλγίας τάσεως. Ο Νευρολόγος μπορεί να αξιολογήσει:

Μυϊκή τάση στον αυχένα και στους ώμους (ψηλάφηση για μυϊκούς κόμβους – trigger points)
Κακή στάση σώματος ή εργονομία
Ψυχολογικά χαρακτηριστικά (αγχώδης/καταθλιπτική διάθεση)

Απεικονιστικός/εργαστηριακός έλεγχος

Δεν απαιτείται παρά μόνο αν υπάρχουν "κόκκινες σημαίες" (red flags), όπου κρίνεται απαραίτητη η περαιτέρω διερεύνηση:

Νέο είδος κεφαλαλγίας μετά τα 50 έτη
Ραγδαία έναρξη/πολύ έντονος πόνος ("σαν κεραυνός")
Αλλαγή στο μοτίβο πονοκεφάλων
Νευρολογικά ελλείμματα
Πυρετός, κακουχία, καρκινικό ή ανοσοκατεσταλμένο άτομο

Διαφορική διάγνωση

Ο Νευρολόγος θέτει διάγνωση κυρίως με αποκλεισμό άλλων αιτιών κεφαλαλγίας, ιδιαίτερα:

Ημικρανία - Παλμική, μονόπλευρη, συνοδεύεται από ναυτία/αύρα.

Αθροιστική κεφαλαλγία - Πολύ έντονη, πάντα μονόπλευρη, με αυτόνομες εκδηλώσεις.

Κεφαλαλγία από κατάχρηση - Ιστορικό υπερβολικής χρήσης αναλγητικών.

Δευτερογενής κεφαλαλγία - Πυρετός, κακουχία, νευρολογικά σημεία → απαιτεί διερεύνηση.

Ποια είναι η θεραπευτική αντιμετώπιση της κεφαλαλγίας τάσεως

Η θεραπευτική αντιμετώπιση της κεφαλαλγίας τάσεως διακρίνεται σε δύο βασικούς άξονες:

Ανακούφιση του οξέος πόνου (οξεία αντιμετώπιση).
Πρόληψη και μείωση της συχνότητας/έντασης (προφυλακτική θεραπεία).

Ωστόσο το θεραπευτικό πλάνο εξαρτάται από τη μορφή της κεφαλαλγίας τάσεως (επεισοδιακή ή χρόνια) και εξατομικεύεται με βάση τη συχνότητα, την ένταση, τη συνοσηρότητα (π.χ. κατάθλιψη) και τη λειτουργικότητα του ασθενούς.

1. Οξεία θεραπεία

Στόχος: Ανακούφιση του πονοκεφάλου όταν εμφανίζεται με απλά αναλγητικά Παρακεταμόλη, Ιβουπροφαίνη, Ναπροξένη, κλπ.

2. Προφυλακτική θεραπεία

Για συχνή επεισοδιακή TTH (≥2 κρίσεις/εβδομάδα) και Χρόνια TTH (≥15 ημέρες/μήνα) > Τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά - Αμιτριπτυλίνη, Μυοχαλαρωτικά / Αντισπασμωδικά -Τοπιραμάτη, Γκαμπαπεντίνη, Εναλλακτικές επιλογές σε ανθεκτικές περιπτώσεις - SSRI / SNRI Φλουοξετίνη, βενλαφαξίνη.

Ειδικά η αμιτριπτυλίνη δρα μειώνοντας την κεντρική ευαισθητοποίηση και βελτιώνοντας τον ύπνο, ακόμη και σε ασθενείς χωρίς κατάθλιψη. Μελέτες δείχνουν ότι η αμιτριπτυλίνη βελτιώνει σημαντικά την ποιότητα ζωής και μειώνει τα επεισόδια στη χρόνια τκεφαλαλγία τάσεως σε περίπου 60-70% των ασθενών.

ΒΟΤΟΧ

Οι διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες (π.χ. EFNS, American Headache Society) δεν συστήνουν τη χρήση Botox για την κεφαλαλγία τάσεως ως στάνταρ θεραπεία.

Μπορεί να εξεταστεί μόνο σε πολύ ειδικές, ανθεκτικές περιπτώσεις, υπό αυστηρή ιατρική παρακολούθηση.

Μονοκλωνικά

Η παθογένεια της κεφαλαλγίας τάσεως διαφέρει από αυτή της ημικρανίας. Ενώ η ημικρανία σχετίζεται άμεσα με το μονοπάτι του CGRP, η κεφαλαλγία τάσεως έχει πιο πολύπλοκους μηχανισμούς (μυϊκή τάση, κεντρική ευαισθητοποίηση, ψυχολογικούς παράγοντες) που δεν στοχεύονται απευθείας από τα μονοκλωνικά αντισώματα.

Ποιό είναι το πλάνο παρακολούθησης του ασθενούς με κεφαλαλγία τάσεως

Η παρακολούθηση και διαχείριση πρέπει να γίνεται σε συνεννόηση με τον νευρολόγο. Συνήθως η πρώτη επανεξέταση γίνεται στις 4 εβδομάδες μετά την έναρξη θεραπείας για αξιολόγηση της ανταπόκρισης στην αγωγή.

Οι μεταγενέστερες επανεξετάσεις γίνονται κάθε 3 - 6 μήνες ή νωρίτερα αν επιδεινώνεται η κατάσταση ή αλλάζει το μοτίβο του πόνου.